2022ko irailaren 16an, Teherango Zaintza Patruilako poliziak 22 urteko emakume bat hil zuen; ustez, ez zeraman hiyab-a Irango estatu-politikaren arabera. Horri erantzunez, Iran osoko jendea kalera atera da ia bi astez, poliziari aurre eginez eta askatasun-eremu murriztezinak irekiz. Jende askorentzat, badirudi Iranen prozesu iraultzaile bat abian dagoela.

98. kolektiboa rekin lankidetzan, Irango borroketan oinarritutako talde antikapitalista eta autoritarioarekin, egoerari buruzko elkarrizketa egin ahal izan genien feminista irandar eta kurduei. 98. Kolektiboak “Aban” 98 du izena, 2019ko azaroan, 1398an, Irango egutegiaren arabera, Iranen zabaldu zen altxamendua. Hurrengo testuan, errebolta-olatu horren esanahi historikoa eta hura martxan jarri zuten indarrak aztertzen dituzte. A Planeta k euskaratuta.

Mugimendu hori eragin zuen emakumearen heriotza Mahsa Amini izenez ezagutzen da, kazetaritzako informazioari eta sare sozialetako hashtagei esker. Egia esan, bere izen kurdua Jina da; hau da bere familiak, bere lagunek eta Irango Kurdistan osoak ezagutzen duten izena. Irango pertsona kurduek -gutxiengo etnikoa baita- “bigarren izen” persiar bat aukeratu ohi dute beren nortasun kurdua ezkutatzeko. Kurdueraz, Jina hitzak bizitza esan nahi du, emakume kurduek Turkiako eta Rojavako eremu kurduetan 2013az geroztik zabaldu duten leloan agertzen den kontzeptu politikoa, borroka-ziklo honen leloa bihurtu dena: Jin, Jian, Azadî, [“emakumeak, bizitza, askatasuna”].

Irango matxinadatik Ukraniako gerraren aurkako protestak arte, Exarchiako defentsa tik Estatu Batuetan antitrans politiken aurka protesta egiten duten [ikasleen geldialdiak] arte, patriarkatuaren aurkako erresistentzia funtsezkoa da kapitalismoari eta Estatuari aurre egiteko. Iranen lortutako garaipen batek antzeko borroka batzuk bultzatuko lituzke mundu osoan.

Irango gertaeren berri izateko, SarKhatism eta Blackfishvoice gomendatzen ditugu Telegramen (farsiz biak) eta Slingers Collective eta Kurdistan Human Rights Network webguneen (ingelesez biak) webguneak.

---

“Amaieraren hasiera” adierazpen bat da, 2022ko irailaren 25ean “Justiziaren bilako irakasleak” izenekoak emana, Irango egungo borroka-zikloari buruzkoa, Mahsa/Jina Amini hil eta astebetera. Esaldi honek une historiko honetan jokoan dagoena atzematen du. Horrek esan nahi du kaleetako proletarioek, bereziki emakumeek eta gutxiengo etnikoek, oso gertu ikusten dutela islamiar diktaduraren 44 urteen amaiera. Fase esplizituki iraultzaile batean sartu dira, non iraultza baino beste irtenbiderik ez dagoen.

2017ko abenduko altxamendua, 2018ko urtarrila, une erabakigarria izan zen Errepublika Islamikoaren historian, herrialde osoko milioika proletario, 100 hiri baino gehiagotan, agintean zegoen oligarkiaren aurka matxinatu zirenean, miseriak, prekarietateak, diktadurak, autokrazia islamistak eta errepresio autoritarioak zuzendutako bizitza bati “nahikoa da” esanez. Lehen aldia izan zen gizarteak, bereziki Teherango ezkerreko ikasleek, sistema osoaren ukazioa adierazi zuena: “Erreformistak, lerro gogorraren aldekoak, amaitu da jokoa!”

Azken bost urteetan, herrialde osoa sutan egon da. Bi aldeetatik erretzen dela esan daiteke: maila nazionaleko matxinada kronikoen eta antolatutako borroken artean, non irakasleek, ikasleek, erizainek, pentsiodunek, langileek, eta gizarteko beste sektore batzuek parte hartzen duten.¹ Irakasleek, adibide bakarra jartzearren, sei manifestazio eta greba masibo mobilizatu dituzte azken sei hilabeteetan, horietako bakoitza 100 hiri baino gehiagotan. Mugimendu honetako liderrak eta ekintzaile ezagunak atxilotu dituzte, eta orain kartzelan daude, baina irakasleen mugimenduak mobilizatzen jarraitzen du.

Bi borroka-maila horiek -masen berezko altxamendua eta erresistentzia-modu antolatuenak- elkarri lotuta daude. Borroka-ziklo bakoitza aurrekoa baino biziagoa eta “militanteagoa” da, eta zikloen arteko denbora-tarteak gero eta laburragoak dira.

Hala ere, Mahsa/Jinaren heriotzak kualitatiboki desberdina den zerbait eragin du, eta haustura gisa hartu behar da 2017ko abenduko altxamenduarekin hasi zen aldi historikoarekiko.

Aurreko altxamenduen zikloa esplizituki arrazoi ekonomikoek eragin zuten (2019ko azaroan erregaiaren prezioen igoera hirukoitza, adibidez²) eta azken 30 urteetan neoliberalismo autoritarioak egituran sortutako miseria orokorraren aurka zuzendu zen. Iranen krisi ekonomikoa eta klase bereizketa oso gogorra ez dira soilik Estatu Batuen zigorren emaitza – sasi-antiinperialistek sinetsarazi nahi diguten bezala –, eta ez da soilik 1990eko hamarkadan Iran eta Iraken arteko gerraren ondoren Nazioarteko Diru Funtsak ezarritako egiturazko doikuntzen emaitza. Faktore horiek guztiz garrantzitsuak diren arren, arazo sozialak ez ditugu soilik termino abstraktutan eta “kanpokoetan” ikusten, baizik eta prozesu historiko sakonago eta luzeago baten emaitza gisa, non agintean dagoen oligarkiak herri askoren jabetza galdu duen, lana prekarizatu duen, ugalketa sozialaren hainbat esparru merkantilizatu dituen eta sindikatuak, gremioak eta politika egiteko beste edozein modu antolatu bortizki zapaldu dituen.³

Ez ditugu gutxietsi behar AEBen eta EBren zehapenek gaur egungo egoeran jendearen eguneroko bizitzan dituzten ondorio negargarri eta suntsitzaileak, eta ez diegu garrantzia kendu nahi Iranen orain arte izan diren “erdi-kolonialismoko” historiei. Ezin dugu ahaztu Alderdi Laboristak 1953ko estatu-kolpean parte hartu zuela Erresuma Batuan, Inteligentzia Agentzia Zentralak Mohammad Mossadegh demokratikoki aukeratutako lehen ministroa boteretik kentzeko asmotan, Irango petrolio-industriaren nazionalizazioa defendatzen baitzuen. Hain zuzen ere, horrelako esku-hartze inperialistek eman zituzten islamisten igoerarako baldintza sozialak, hala nola Jomeini, 1979ko iraultza aurrerakoia bahitu zutenak eta diktadura autokratikoa ezarri zutenak.⁴ Aitzitik, gure jarrera ez/ezta ere logikarekin jarduten duen ukazio politiko bat da, Errepublika Islamikoa eta AEB eta aliatuak kritikatuz aldi berean. Ukazio bikoitz hori funtsezkoa da nazioarteko solidaritateak eratzeko eta internazionalismoaren beraren kausarako.⁵

Orain, azken bost urteetako borroka-ziklo eta antolaketa politikoko modu guztiak gorabehera, oraingoan desberdina da, istiluak Jina Amini etnia kurduko emakumearen hilketagatik sortu baitira, derrigorrezko hijabaren ondorioz, 1979ko Iraultzaz geroztik Errepublika Islamikoan nagusitasun patriarkalaren egiturazko zutabea. Estatuaren hilketa horren dimentsio etnikoak eta generokoak Irango dinamika politikoa aldatu du, eta aurrekaririk gabeko gertaerak sortu ditu.

Lehenik eta behin, protestak Kurdistanen -Saghezen, Jinaren jaioterrian, jaio eta lurperatu zutenean- hasteak berebiziko garrantzia izan zuen ondoren gertatu zenean. Kurdistanek leku berezia du mugimendu politikoen eta Errepublika Islamikoaren aurkako borroka sozialen historian. 1979ko Iraultzaren ondoren, Irango pertsiar gehienek Errepublika Islamikoa sortzeari buruzko erreferendum bati “bai” esan ziotenean, Kurdistanek “ez” indartsu bat esan zuen (ikus argazki historiko hau). Jomeini gerra deklaratu zuen -zehazkiago, “Jahad” - Kurdistanera. Ondoren, herri kurduaren (eta ezkerreko alderdi kurduen) eta Guardia Iraultzailearen (hau da, boterea hartu eta iraultza bahitu zuten indar islamisten) arteko borroka armatua etorri zen. Kurduak ez ziren ezkertiar askok ere bat egin zuten Kurdistanekin garai hartan, uste baitzuten Kurdistan zela defendatu beharreko “azken gotorlekua”, Iraultzaren ideal aurrerakoiak eta ezkerrekoak errealitate bihurtzeko aukera ematen zuen geografia soziala. Nahiz eta Kurdistan garaitua izan zen ia hamarkada bateko borroka armatuaren eta antolaketa politikoko beste modu askoren ondoren, hala ere, Kurdistanek ez zuen inoiz belauniko jarri Errepublika Islamikoaren aurrean.

Horregatik, Jinaren hilketaren ondoren sortu zen leloetako bat “Kurdistan, Kurdistan, faxisten hilerria” izan zen. Jina hil eta berehala, emakume kurduak izan ziren “Jin, Jian, Azad,” (Emakumea, Bizia, Askatasuna) adarkatzen hasi zirenak, jatorriz Turkiako eta, berriki, Rojavako (Siriako ipar eta ipar-ekialdea) emakume kurduek oihukatutako eslogan ospetsua. Iranen, lelo hori Kurdistanetik haratago hedatu da, herrialde osoan zehar, eta gaur egungo mugimendua, berez iraultza feminista dena, izen honekin ezagutzen da: “Jin, Jian, Azad”.⁶

Esloganeko hiru terminoen artean, bigarrenak, Jian [Bizitza], ezaugarri deigarri batzuk ditu. Jin [emakumeak] genero-askapenaz ari den bitartean, eta Azad, autonomia eta autogobernuaz, Jian batez ere mugimenduaren martiri sinbolikoaren izena gogorarazten du, Jina Amini (kurdueraz bezala, Jinak bizitza ere esan nahi du). Jinaren hilobian, bere familia inskribatu zuen esaldi hau: “Jina maitea, ez zara hil, zure izena ikurra bihurtu da”. Bera bihurtu zen aurreko martiri guztien sinbolo unibertsala, Errepublika Islamikoak, zuzenean zein zeharka, bere genero, klase, sexualitate edo ingurune ekologikoaren suntsipenagatik, bere bizitzak hondatzen dituen Jina guztiak adieraziz.

Bada mugimendu horretan osagai existentzial bat, Twitterren ere adierazten dena (#Mahsa_Amini edo #Jina_Amini) erabiltzaile irandarren artean, azken 44 urteetan haien eta haien lagunen bizitzak nola galdu diren kontatzen dutenak: atxilotuak, torturatuak, espetxeratuak, kartzelatik kanpo alferrik galdutakoak eguneroko bizitzan, erabat eguneratzeko aukerarik gabe. Bizi ez ziren bizitzak, Theodor Adorno filosofo alemaniarrak esan zuen bezala [Das Leben lebt nicht]⁷. Hala ere, iraganaren oroitzapen malenkoniatsu hori etorkizunera bideratzen da, gure bizi-energiak eta bizi-prozesuak lehortzen dizkigun Errepublika Islamiko zonbiarekin amaitzeko asmoz. Bada aldarrikatu beharreko etorkizun bat, inor bere generoagatik edo ileagatik hilko ez den etorkizun bat, non inor ez den torturatuko eta inork ez duen pobrezia pairatuko, klaserik gabeko gizarte bat, benetako askatasun batek gobernatua, eta ez formala bakarrik (nahiz eta guztiek ez duten azken helburu horrekin bat egiten).

Izan ere, zer esan nahi du klase-borrokak bizitza osoa erreklamatzea baino, metaketa kapitalistak kolonizatu duen formetatik eta hura sostengatzen eta ziurtatzen duten gainerako menderatze-modu guztietatik askatuz?

Inolako printzipiorik erakusten ez duen erregimen autoritario munstro bati aurre egiteko beldurra haren kontrako bihurtu da: amorrua, boterea eta elkartasuna. 1979ko Iraultzaz geroztik, klase zapalduak inoiz ez ziren hain lotuta egon. Emakumeen arteko aizpatasuna erakusten duten bideoek, misoginoen indar errepresiboen aurka elkartuta, oilo larrua jarri diote mundu guztiari.⁸ Herrialde osoan “zentroa” deiturikoaren eta “periferiaren” artean ezarritako solidaritateek, baita tradizionalki aurkakoak izan diren gutxiengo etnikoen artean ezarritakoek ere (Mendebaldeko Azarbaijan probintziako kurduen eta turkiarren artean) ez dute aurrekaririk. Harrigarriak eta miresgarriak dira gazteek barrikadak egiteko eta beren eskuekin edo galtzada-harriekin poliziaren aurka borrokatzeko duten adorea eta ausardia.

Klase sozial zapaldu, menperatu eta beste guztien gainetik esplotatu gisa, emakumeak lehen lerroan daude beldurra amorru bihurtzeko, mendekotasuna subjektibotasun kolektibo bihurtzeko, heriotza bizitza bihurtzeko. Manifestariek kemenez kentzen dituzte hijabak, airean astintzen dituzte eta barrikada altxatuen sugarretan erretzen dituzte, poliziaren indarkeria eragozteko.⁹ Ez dago ezer ahalduntzaileagorik Iranen hijabak erretzea baino: 30eko hamarkadan Hitlerren erregimenpean esbastika bat erretzea bezala da. Mendebaldeko komunikabide korporatiboek diotenaren aurka, Irango protestak ez dira soilik “moralaren poliziari” buruzkoak, baizik eta patriarkatu kapitalista kode islamistekin konbinatuta sistematikoki erreproduzitzen duten harreman sozial, politiko eta juridiko estrukturalen arbuioa adierazten dute.

Harreman sozial gisa, hijab-a Errepublika Islamikoa osatzen duten elementuen multzo bat da. Lehenik eta behin, sinbolikoki ikusita, nahitaezko hijab-ak patriarkatuaren erregimena adierazten du bere osotasunean. Gorputza zaintzeko nahitaezko praktikak egunero gogorarazten die emakumeei gizartean maila baxuagoa dutela, bigarren sexua direla, beren gorputzak egituran familiarenak, anai-arrebena, gurasoena, gizonezko bikoteena eta, jakina, buruena eta estatuarena direla. Bigarrenik, hijabak autoritate erlijioso eta autokratikoa ere adierazten du, gobernatutako klaseetako gorputzetan, batez ere emakumeetan, janzkera islamiarreko kodeak ezartzeko gai dena (edo behintzat kapaz izan zena). Hijabari ezetz esateak esan nahi du Errepublika Islamikoaren autoritatea eta legitimitatea errotik desafiatzea. Hirugarrenik, eta nazioarteko ikuspegitik, hijab-a “bertute islamiko” gisa ere ulertzen dute klase nagusiek “antiinperialismoaren” ordezkari garrantzitsuentzat. Adolf Hitlerrek nazionalsozialismoak gobernatutako gizarte baten “oparotasuna” eta “ongizatea” ideologikoki adierazteko esbastika sistematikoki erabili zuen bezala, Errepublika Islamikoak hijab-a ezarri die emakumeei, Irango gizartea islamiar bertute eta idealak gauzatzeak osatzen duen irudipena transmititzeko, eta, beraz, mendebaldeko inperioaren eta haren balio moral eta arau sozialen aurka dago funtsean. Horrela, hijab-a, ustez, inperioaren alternatiba ideologiko eta praktikoa da.

Iraultzaren ondoren, 1979ko martxoaren 8an, milaka emakumek Teherango kaleetan ibili ziren hijabaren inposaketaren aurka, “Edo zapi bat edo buruan zauri bat” eta “Ez dugu iraultzarik egiten atzera egiteko” oihukatuz, historiako gurpilak “atzerarazi” nahi dituen derrigorrezko hijabaren alderdi erreakzionarioari erreferentzia eginez. Une horretan, komunikabide islamistek eta Jomeinik “mendebaldeko kulturara” harpidetzen ziren inperialismoaren alderdi gisa etiketatu zituzten kaleetan zeuden feministak eta beste emakume batzuk.

Tragikoki, inork ez zituen emakumeen ahotsak entzun eta ez zien haien ohartarazpenei jaramonik egin, ezta ezkerrekoek ere, katastrofikoki, lehentasun ontologikoa eman baitzioten inperialismoaren aurkako borrokari, gainerako menderatze-modu guztiei “sekundarioak” bailiran erlatibizatuz eta garrantzia kenduz. Gaur egun, emakumeek kaleetan zapiak erretzen dituztenean eta gizarte osoak derrigorrezko hijab-a gaitzesten duenean, horrek muineraino astintzen du aginte patriarkal eta autokratiko guztia, Errepublika Islamikoaren zilegitasun sasi-antiinperialistarekin batera. Hauek dira Iranen klase domeinuaren zutabeak eta herritar guztiek baztertzen dituzte. Errepublika islamiarra hilda dago jada bere herriaren buruan; orain herriak hil egin behar du errealitatean.

Argi dezagun: buruzapiak erretzea ez da eskuinaren keinu bat islamofobia faxista bati begira. Inor ez da ari inoren erlijioari desafio egiten. Aitzitik, emakumeen gorputza kontrolatzen duen derrigorrezko hijab-aren emantzipazioa aldarrikatzen duen keinu bat da. Hijabak ez du zerikusirik “emakumearen kulturarekin” Ekialde Hurbilean, pentsalari postkolonial batzuek iradokitzen duten bezala. Errepublika Islamikoaren testuinguruan, hijab-a klasea menderatzeko metodo bat da, patriarkatu kapitalistaren zati bat, eta kontzesiorik gabe kritikatu behar da.

Historikoki espezifikoa izan den harreman sozial gisa, kapitalismoak harreman sozial “ez-kapitalistak” erabiltzeko gaitasuna du, bere metaketa eta ugalketa propioaren zerbitzura. Erlijioa, patriarkatua bezala, ez da iraganeko gauza bat; ez da gizarte modernoaren azalaren azpian dagoen hondakin anakroniko bat, eraginkortasun sozialik gabe. Irandarra bezalako gizarte kapitalista batean, klasearen nagusitasuna, oro har, kode islamikoen bidez lortzen da, eta kode horien bidez birkodetzen da. Derrigorrezko hijab-a funtsezko elementua izan da Errepublika Islamikoaren patriarkatuan, emakumeak baztertu eta gorputzak sistematikoki kontrolatu baititu. Horrek langile-klasearen barruan banaketa eragin du, terminoaren zentzu zabalean, genero-hierarkien eta pertsonen arteko menderatzearen bitartez.

Sasi-inperialistek kaleko jendea Israelgo, Saudi Arabiako eta Ameriketako Estatu Batuetako txotxongiloak besterik ez direla uste dute, eta ez bakarrik jendeari bere gaitasuna eta subjektibotasuna kentzen diote mendebaldar modu tipikoan, irandarra bezalako gizarte baterako “esentzia abstraktu” bat aurresuposatzen baitute, baizik eta Errepublika Islamikoaren beraren diskurtsoa eta praktika erreakzionarioa ere erreproduzitzen dute. Hori ulertzea funtsezkoa da Irango emakumeekiko eta, oro har, klase zapalduekiko nazioarteko elkartasunerako. Harrigarria bada ere, gidariaren moduko soineko islamikoak daramatzaten emakume musulman erlijiosoek ere enfatikoki arbuiatu dute derrigorrezko hijab-a, eta mugimendu hori babestu dute kaleetan eta sare sozialetan.

Emakumeak Estatuaren errepresio aparatuari ausardiaz aurre egiten dioten borroken buru direla, Errepublika Islamikoa ez da inoiz horren ahula izan. Kontua ez da “zer egin behar den”, baizik eta nola akabatu.

Kurdistanek protestak hasi zituen eta mezu feministak eta autoritatearen aurkakoak sartu zituen. Horrek ikasleak katalizatu zituen -beti gertakari politikoen abangoardian dagoen gizarte-sektorea- unibertsitateetan, bereziki Teheranen, protestak antola zitzaten eta altxamendua zabal zezaten beren batzar eta beso erorien greben bidez. COVID-19aren antzera, Jina hil eta hurrengo bi egunetan, altxamendua herrialde osora zabaldu zen; orain arte, klase zapalduek azazkalekin eta hortzekin borrokatu dute erregimenaren indar errepresiboen aurka herrialdeko 80 hiri baino gehiagotan.

Denboraldi iraultzaile esplizituki batean sartu garenez, manifestarien, alde batetik, eta polizia eta Basij (Guardia Iraultzaile Islamikoaren Kidegoaren erakunde milizianoa) arteko kale-gatazkak, bestetik, lehen baino “aldebakarreko” gutxiago bihurtu dira. Jendea konturatu da, lankidetza sozialarekin, elkartasunarekin eta praktikarekin, beraiek ere indar errepresiboak agortu eta akabatu ditzaketela. Bereziki, gazteak autodefentsarako hainbat metodo ikasten ari dira, hala nola “iltze-torloju artisau” baten fabrikazioa. Torloju horrek poliziaren motorren gurpila zulatzen du, eta erasoak egiteko askatasunez mugitzea eragozten die. Mediku independenteak Interneteko telefono mugikorren berri ematen ari dira, zaurituei protestetan laguntzeko, ospitalera joatea arriskutsua izaten baita. “Auzo-antolaketa” bat ere eskatzen da, eremu berean bizi direnak konektatzeko tokiko egitura bat.

Gobernuaren aparatu ideologikoa gizartearen zati handienarentzat disfuntzionala bihurtu denez, Errepublika Islamikoak erreproduzitzen jarraitzen duen bitartekari nagusia errepresio aparatua da, eta altxamendu honetan zehar soilik dagoeneko 80 pertsona hil ditu.¹⁰ Ez dezagun ahaztu hori Interneten itzalaldi batean gertatu zela, Errepublika Islamikoak iraganean behin eta berriz erabili duen metodo basatia, bereziki 2019ko azaroko altxamenduan -Abaan-e-Khoonin [“Azaro odoltsua”].¹¹ Jina Aminik garai hartan erail zituzten ehunka martiriak ere ordezkatzen eta deitzen ditu oroimenera.¹² Errepublika Islamikoa babesten dutenek, munduko geopolitikan indar antiinperialista dela argudiatuz, ez dakite bere herria hiltzen duela kaleetan, legez kanpo espetxeratzen duela eta torturatu egiten duela aitorpen faltsuak ateratzeko.

Orain, hamar egunen ondoren, bat-bateko masa altxatzeko ziklo honen perspektibak erresistentzia modu antolatuenen mende daude, bereziki langileen, irakasleen eta ikasleen greba. Iranen, gizarte kapitalista aurreratuenetan ez bezala, sindikatuak ez daude sistema kapitalistan integratuta. Sindikatuen asmoa ez da, besterik gabe, beren aldarrikapen partikularrak egitea, mugimendu erradikalago baten eraketa oztopatuz. Aitzitik, funtsezko eraldaketak bilatzen dituzte, klase nagusiek mehatxu existentzialtzat hartzen dituztenak. Horregatik, sindikatuetako eta gremioetako ehunka kide (irakasleak, ikasleak, langileak, pentsiodunen ekintzaileak) kartzelan daude gaur egun, horietako batzuk torturatuta.

Azken lau egunetan, “greba orokorrerako” dei asko egin dituzte ikasle eta irakasle aurrerakoiek, bai eta militante anonimo batzuek ere, 1979ko Iraultzaren ondoren sortutako abesti iraultzaileak erabiliz. Petrolio-langileek ere grebara joateko mehatxua egin dute, Islamiar Errepublikak kaleetako protestak zapaltzen jarraitzen baldin badu.¹³ Hori gertatzen bada, dinamika guztia aldatuko da.

Baina egia da altxamenduak energia berriak behar dituela, aurrera egiteko aukera emango dion gertaera bat, oso zaila baita egunero horrelako altxamendu bat denbora luzez mantentzea. Oro har, orainaren berehalako eskakizunez haratago, Errepublika Islamikoa boteretik kentzea antolaketa-arazo erabakigarrien mende dago neurri handi batean, eta “adimen kolektiboa” ez ezik, saiakuntza eta errore bidez praktikan jartzeko denbora ere behar dute. Falta den katebegia berezko masen altxamenduaren eta antolatutako beste borroka modu batzuen arteko harreman organikoa da. Horrek esan nahi du harreman horren zati bakoitza barrurago antolatuko dela, erakunde lokal-nazionalak eratuz eta sindikatuen eta gremioen arteko ekintza koordinatuagoen bidez.

Eta garrantzitsuagoa dena -eta hori funtsezkoa da nazioarteko elkartasunarentzat-, beharrezkoa da mugimenduaren barruan joera erradikalak sustatzea, eta elementu erreakzionarioak, berriz, kritikatu egin behar dira. Gizarteak bilatzen duen iraultza ez da soilik politika bat, zeinean Errepublika Islamiko autokratikoa beste forma politiko batek -adibidez, demokratikoagoa eta liberalagoak- lekualdatzen duen. Iraultza soziala ere bada, non jendearen subjektibotasun indibidualak ez ezik, egitura sozial garrantzitsuenak ere eraldatzen diren. Mendebaldeko komunikabide korporatiboek (adibidez, BBC Persa eta Iran Internacional) eta Masih Alinejad bezalako aktibista ospetsuek (Estatu Batuetako indar kontserbadoreenekin elkarlanean ari direnak, abortua debekatzearen alde daudenak eta esku-hartze militarraren bidez “erregimena aldatzearen” alde daudenak) ahalegin guztiak egiten dituzte mugimenduaren barruan joera erreakzionarioak sustatzeko, arazo guztia “giza eskubideen” auzira murriztuz. Oker aurkezten dituzte gizarte kapitalisten egituretatik sortzen diren harreman sozialak, soilik juridikotzat. Bere propaganda manipulatzaileak alternatiba erreakzionarioa aurkezten du, herriaren imajinarioan “leialtasun” dosiak txertatuz: 1979ko Iraultzak eraitsitako ordena politiko-soziala berpiztu nahi duen politika.

Kaleko jendea ez da inozoa; ez dio garrantzi handirik ematen narratiba honi. Garrantzitsua da mundu osoko gure lagun internazionalistek mugimenduaren joera eta kontsigna erradikalak babestea, 1979ko iraultzaren aurretik Pertsiako bandera manifestazioetara eramanez nazionalismoa zabaltzen duen diaspora lealistaren aurka eginez.

Arazoa ez da soilik Errepublika Islamikoa nola eraitsi, baizik eta nola defendatu iraultza eta bere indar aurrerakoiak boteretik kendu ondoren. Indar erradikalek eta elementu aurrerakoiek zenbat eta babes handiagoa jaso, orduan eta errazagoa izango da iraultza indar erreakzionarioen aurka defendatzea. Errepublika Islamikoak ezinbesteko garrantzia du kapital-metaketan (petrolioa eta gasa bezalako lehengaien hornikuntzaren bidez), baita Ekialde Ertaineko botere geopolitikoaren harremanetan ere. Bistan denez, eskualde- eta mundu-mailako potentziek ahalegin guztiak egingo dituzte iraultza-prozesua eta horren emaitza beren interes ekonomiko eta geopolitikoekin lerrokatzeko. Mugimenduaren barruan joera erradikalenak babesten dituzten nazioarteko elkartasun sendoekin soilik mantendu ahal izango da oraindik iristeke dagoen iraultza leialtasunaren indar erreakzionarioen aurka, esku-hartze geopolitikoen aurka eta metaketa-zirkuitu globaletako integrazio biolentoaren aurka.

Etorkizuna ziurgabetasunak markatzen du. Hala ere, klase borroka behetik eta dominazio mota guztien aurka indar material garrantzitsua izaten jarraituko du kapitalismoaren historian zehar. Ziur gaude horretaz.

---

Eranskina: Kurduen ezkerreko feministak Irango altxamendu feministari buruz

Adierazpen bat, Kurdistango ezkerreko feministek idatzia eta sinatua, Iranen gaur egun dagoen matxinada feministari buruz.

Gure ahotsa entzuten ari dira Kurdistandik. Diskriminazioak, espetxeratzeak, torturak, exekuzioak eta erbesteak markatutako historia duen geografia bateko ezkertiar eta feminista baztertuen ahots kolektiboa da. Hori horrela izan da 1979ko Iraultzaren lehen egunetatik. Emakume kurduak eta queer pertsonak gara, indarkeriaz ez ezik, borrokaz eta erresistentziaz betetako historia heredatu genuenak. Beti borrokatu behar izan dugu fronte anitzetan: bataila-eremu batean, gizon kurduen eta ez kurduen patriarkatuaren aurka, eta bestean, erregimenaren fundamentalismo islamistaren eta haien genero-hierarkiaren inposaketaren aurka. Feminista chauvinisten aurka, oso gogor borrokatu gara genero-zapalkuntza intersekzionalitatean artikulatzeko, gutxiengo etniko-nazional gisa guri ezarritako hainbat menderatze-modurekin.

Gaur egun, Iranen iraultza feminista bat gertatzen ari da, formari eta edukiari dagokienez. “Jin-Jiyan-Azad,” (“Emakumea-Bizitza-Askatasuna”) lelo kurdua borroka-ziklo honen leloa bihurtu da, bizitza berri eta fresko bat emanez. Gure baldintzarik gabeko babesa adierazten diegu Irango herriaren borrokei, bereziki emakumeek kaleetan egiten dituzten borroka ausart eta geldiezinei. Gaur egungo altxamendua Jina Amini estatuaren feminizidioak hil zuenean sortu zenez, altxamendu hau Jinaren omenez izendatu nahi genuke: “Jinaren mugimendua” [“bizitzaren aldeko mugimendua”]. Jina izenak, kurdueraz, bizia ematea esan nahi du, eta horrek Jiyan gogorarazten digu, orain nonahi kantatzen den esloganaren erdigunea. Guretzat, Jina izen egokia da uste dugulako “Berxwedan jiyan e” [goiburu kurduaren erreferentzia, “bizitza erresistentzia da”].

Altxamendu horrek, genero- eta sexu-zapalkuntzaren auzia kezka publikora eramateaz gain, praktikan erakutsi du genero-zapalkuntzaren moduak, etnikoak eta klasekoak errotik antola daitezkeela, hau da, elkarren artean lotuta daudela. Artikulazio politiko horri esker, manifestariek fronte indartsu eta batu bat osatu ahal izan dute diktaduraren, Islam politikoaren, matxismoaren, patriarkatuaren eta kapitalaren menderatzearen aurka. Emakumeak eta borroka sozialak esfera “pribatutik” eremu “publikora”, etxeko eremutik kaleetara, eraman dituzten queer pertsonak inspirazio-iturri dira guretzat, patriarkatuaren, Estatuaren eta kapitalaren askapena oso lotuta daudela erakutsi baitute.

Ez dezagun ahaztu egoera kritiko batean gaudela, inflexio-puntu erabakigarri batean historian. Jina gure kode amankomuna bihurtu da, baldintza multifazetiko eta zail hauetan batzen gaituena. Jina guztien hilketagatik justizia bilatzen duten gizarte-mugimenduen parte gisa ikusten dugu geure burua, batez ere feminizidioaren eta queer-en hilketaren aurka dagoen mugimendu feminista eta ezkerrekoa, eta, aldi berean, “nazionalismo baztertzaileen” aurka agertzen dena (ezkerraren edo eskuinaren aldekoa).

“Jin-Jiyan-Azad”, jatorriz, Turkiako emakume kurduen borroketan agertu zen, eta duela gutxi Rojavako lelo nagusietako bat bihurtu zen; Iranen, herrialde osoko bazter guztietara zabaldu eta itxi zen. Esloganaren inspiratzailea zera da, Ekialde Hurbilean indar kolonialek eta inperialistek historikoki ezarritako mugak gaindi ditzakeela, herri kurduak, estaturik gabeko nazioak, eskualdean egin duen bezala, batez ere emakume kurduek. Uste dugu nazioz gaindiko eta mugaz gaindiko batasun hori emakume kurduen mugimenduaren indarraren adierazgarria dela, baita iragarpen on bat ere. Irango emakumeen eta queer komunitateen protesten osagaitzat hartzen dugun bezala, Irakeko, Turkiako eta Siriako Kurdistango beste leku batzuetako emakumeen eta queer pertsonen esperientzia historikoen metaketa ere erabiltzen dugu.

“Jin-Jiyan-Azad,”, martiri kurduen hiletetan erabili ohi dena, orain gure martiriaren hiletan abesten da, Jina Amini. Horri esker, emakumeen botereaz, subjektibotasunaz eta adoreaz hitz egin dezakegu heriotzak eta esklabutzak bultzatutako indar patriarkalen aurkako borrokan.

Jinaren feminizidio estataletik hasita, gaur egungo altxamendua, oso azkar, derrigorrezko hiyabaren aurkako mugimendu bihurtu zen, bereziki, eta, oro har, erregimena boteretik kentzearen alde. Mugimendua gai izan da emakume kurduak eta Irango beste etnia batzuetako emakumeak deskribatzen dituzten narratiba eta irudi nagusiei aurre egiteko, baita deseraikitzeko ere, bi alderdi espezifikotan. Lehenik eta behin, gutxiengo etnikoetako emakumeen nazionalisten desitxuratze arrazista, alderdi politikoen eskuetan dauden txotxongilo soil gisa, beren ekintzarako gaitasunik gabe. Bigarrenik, Ekialde Ertaineko emakumeen mendebaldeko ikuspegi orientalista.

Erregimenaren errepresio eta ankerkeriak ez dira berriak inorentzat. 1979ko Iraultzaren ondoren ezarri zenetik, errepublika islamiarrak gizarte-gatazka guztiei eman dien erantzuna errepresioa izan da beti, hau da, kartzelatzea eta manifestarien hilketa. Irango beste pertsona asko bezala, ehunka emakume eta ekintzaile feminista atxilotu dituzte azken bi asteetan eta kartzelan daude. Hala ere, emakumeek eta queer pertsonek erakutsi dute beldurrak ezin diela eragotzi gizartean hazten ari diren mugimenduetan parte hartzea. Diktadore maskulinoak eta eskualde osoko oligarkak boteretik kentzen aitzindari bihur daitezke, eta hala egin dute dagoeneko.

Orain Iranen gertatzen ari denak agintzen du indarkeriaren, fundamentalismoaren eta bizitzeko eskubidea kentzearen aurkako aro historiko berri baten hasiera. Mugimendu honen parte garela uste dugu, eta eskualde osoko eta Hego Globaleko talde ezkertiar eta feministak guda honetan gurekin bat egitera gonbidatzen ditugu. Dei egiten diegu feminista kurduei, turkiarrei, arabiarrei eta gotorlekuei gurekin bat egin dezaten, guztioi modu aurrerakoian ezartzen zaizkigun menderatze-moduen intersekzionalitatea berriz definitzeko, hau da, zapalkuntza etnikoaren formulazio patriarkaletatik haratago. Halaber, dei egiten diegu “Mendebaldeko” eta munduko beste leku batzuetako feminista antikapitalistei eta arrazakeriaren aurkako feministei gure kausaren alde egin dezaten eta gure ondoan egon daitezen. Askatasun- eta emantzipazio-idealak ezin dira gauzatu gure bizitzarako eskubidea aldarrikatu gabe; horixe da, hain zuzen ere, Jin-Jiyan-Azadre-n entzuten dena. Gure iraultza feministak oso gertutik jarraitzen du kontsigna hori, eta, horrela, praktikan gauzatzeko benetako mundu mailako elkartasuna eskatzen dugu.

---

Irakurpen gehiago

• The Beating Heart of the Labor Movement in Iran - Irango neoliberalismoari eta erresistentziari buruz.
• Askatasunaren ogia, askapenaren irakaskuntza - 98 Kolektiboaren aldeko irakasleen mugimenduari buruzko irakasle bati (pertsiera)
• Irango sasi inperialismoa
• Itxaropen kopuru amaigabea dago, baina ez guretzat